Kedi Otu ve Ginseng Gibi Adaptojen Bitkiler Ne İşe Yarar?
Kedi otu bitkisinin de dahil olduğu adaptojenik özelliğe sahip bitkiler, bin yıllardır geleneksel tedavi yöntemlerinin, özellikle Ayurveda tıbbının ayrılmaz bir parçası. Ancak dünya genelinin bu bitkilerle tanışıklığı 1940’lı yıllarda başladı.
1948 yılında Dr. Nikolai Lazarev adlı bir Sovyet bilim insanı, vücudun strese karşı direncini incelerken, stres faktörlerine uyum sağlamasına yardım eden maddeleri gözlemledi ve bu maddelere adaptasyon kelimesinden yola çıkarak "adaptojen" adını verdi. Dr. Lazarev, araştırmalarına kimyasal maddelerle başlamış olsa da arkadaşı İsrail Brekhman tarafından bitkiler dünyasına yönlendirildi. İsrail Brekhman hayatını adaptojen bitkilere adamış bir bilim insanıydı ve bu konu hakkında araştırmalar yaparken, yüzlerce de makale yayımladı. Adaptojen bitkilerin dünyaca tanınmasını sağlayan Brekhman, günümüzde "adaptojenlerin babası” olarak kabul ediliyor. İşte adaptojen bitkilerin kısa tarihi.
Artık adaptojen bitkiler hakkında bilinen pek çok gerçek var; hangi özelliklere sahip olmaları gerektiği, hangi bitkilerin bu kapsama girdiği, nasıl kullanılacakları gibi. Elbette öğrenmenin sonu yok ve adaptojenlere yönelik birçok araştırma da bu bilgi sandığına yeni şeyler eklemek için devam ediyor.
Hindistan'ın Ayuverda'sı ve geleneksel Çin tıbbının başlangıç dönemleri, adaptojenik bitkilerin kullanıldığı bilinen en eski iki geleneksel tıbbi sistemdir. (*)
Adaptojenler nasıl çalışır?
Adaptojen bitkiler, vücudun çevresel stres faktörlerine uyum sağlamasına yardımcı olan bitkilerdir. Her birini diğerinden ayıran özellikleri vardır ama aynı zamanda ortak özelliklere de sahiptirler. Örneğin; bağışıklık sistemini desteklemek ve kaygıyı azaltarak stresle başa çıkmaya yardım etmek gibi. Peki, bunu nasıl yaparlar?
Vücudun fiziksel ya da zihinsel bir stres faktörüyle karşılaştığında üç aşamalı bir fizyolojik değişim geçirir. Bu süreçler; alarm aşaması, direnç aşaması ve tükenme aşaması olarak sıralanabilir. Adaptojenler, direnç aşamasında devreye girer ve yorgunluğu engelleyen uyarıcı etkileriyle daha uzun süre dayanıklılık göstermeni sağlar. (1) Bu aynı zamanda strese uyum göstermek için daha fazla zamana sahip olman anlamına gelir.
Ayurvedik tıbbın ilk geniş çaplı yazılı kaynağı olan Charaka Samhita, Hint Bektaşi üzümü, kedi otu ve kutsal fesleğen de dahil olmak üzere 350 bitkiyi değerli ilaçlar olarak tanımlar. (*)
Adaptojen bitkiler nasıl kullanılır?
Geçmişi 5000 yıl önceye dayanan Ayurveda tıbbının ve Doğu tıbbına ait doğal ilaçların ayrılmaz bir parçası olan adaptojen bitkileri kullanmanın birçok yolu var. Günümüzde bunların en popüler olanlarından biri çaylar. Ayrıca çiğ olarak yenebilir, toz veya bitki özütü şeklinde su ve yiyeceklerle karıştırılarak da tüketilebilirler. Kendi başlarına kullanılabildikleri gibi diğer bitkilerle de karıştırılabilirler.
Hadi şimdi adaptojen özelliği taşıyan bazı bitkilere daha yakından bakalım.
✿ Astragalus: Geleneksel Çin tıbbında bin yılı aşkın süredir kullanılan Astragalus, baklagiller ailesine aittir. Ülkemizde Çin geveni adıyla da bilinir. Yaygın olarak eklem sağlığı ve bağışıklık sistemi üzerindeki olumlu özellikleri sebebiyle ve kronik yorgunluk sorunları için kullanılmıştır. (2)
✿ Mor salkım (Ashwagandha): Ayurveda'da binlerce yıldır kullanılan bu Hint bitkisinin stres faktörlerine karşı vücudun direncini artırdığı, ağrıları, enflamasyonu ve ödemi azaltmaya yardım ettiği bazı araştırmalar (3) tarafından destekleniyor. Ashwagandha'nın aktif bileşeni olan withanolidenin vücudun stresle karşı karşıya kaldığında kendini dengelemesine yardım ettiği düşünülüyor.
✿ Şizandra üzümü: Geleneksel Çin tıbbında schisandra bitkisinin genel enerjiyi ve canlılığı artırdığına inanılır. Bu yüzden yaygın olarak yorgunluk ve halsizlikle mücadele etme amacıyla kullanılmıştır. Vahşi bir asma bitkisi olan schisandra, antioksidanlar açısından zengindir. Bağışıklığı destekler, antibakteriyel özelliğe sahiptir ve solunum yolu rahatsızlıklarında da faydalı bir yardımcı olduğu düşünülmektedir. (4)
✿ Asya gingengi (Panax): Kore, Çin ve Sibirya'nın bazı bölgelerinde yetişen küçük ağaç türünde bir bitkidir. Hafıza ve düşünme becerilerini desteklediği, içeriğindeki aktif bileşenlerden olan ginsenosit ile bağışıklığı güçlendirmeye yardım ettiği, ağrıları ve acıları hafiflettiği, yorgunluk hissini azalttığı düşünülür. (5)
✿ Chaga mantarı: Soğuk kuzey iklimlerinde yetişen Chaga mantarı, siyah bir kütle şeklinde özellikle huş ağaçlarının gövdesinde büyür ama diğer ağaçlarda da bulunabilir. Dünyadaki en güçlü ve etkili mantarlardan biri olarak bilindiği için "mantarların kralı" şeklinde anılır. Beta-karoten ve alfa-tokoferol gibi antioksidanlar bakımından zengindir. Bağışıklığı güçlendirmeye yardım eder, kolesterol ve kan şekeri üzerinde olumlu etkileri de gözlemlenmiştir. Ayrıca bakterilerle savaşmada etkili bir destek sunar. (6) Bununla birlikte mantarların kullanım oranının çok önemli olduğu ve farklı ilaçlarla etkileşime girerek yan etkiye sebep olabilecekleri akıldan çıkarılmaması gereken bir ayrıntıdır. Bu yüzden kullanmadan önce kesinlikle doktoruna danışman gerekir; tıpkı diğer adaptojen bitkiler için de olduğu gibi...
✿ Kutsal Hint fesleğeni (Tulsi): Anavatanı Hindistan olan ve tulsi olarak da bilinen kutsal fesleğenin Çin ve Hindistan'da insanları tüm rahatsızlıklardan koruyacağına ve ömrü uzatacağına inanılır. Ayurveda tıbbının ve Hint kültürünün önemli bir parçasıdır. Genellikle çay olarak demlenir. Yatıştırıcı etkisi olduğu, rahatlık duygusunu teşvik ettiği bilinir. Antienflamatuvar özelliğe sahiptir ve bağışıklığı destekler. (7)
✿ Codonopsis: Çok yıllık bir bitki olan Codonopsis, genellikle Japonya ve Kore'de yetişir. Kökleri, çiçekleri ve tohumları Çin tıbbında, özellikle ateş ve öksürük için uzun yıllardır kullanılır. Bağışıklığı destekleyici, canlılığı teşvik edici özelliklerinin yanı sıra, mide, kan ve sinir sistemi üzerinde de olumlu etkilere sahip olduğu gözlemlenmiştir. (8)
✿ Shatavari: Strese karşı direncimizi artıran adaptojen bitkilerden biri de kuşkonmaz ailesinin üyelerinden shatavaridir. Yatıştırıcı, sakinleştirici ve canlılığı artırıcı özellikleriyle Ayurveda'da köklü bir geçmişe sahiptir. Günümüzde yapılan araştırmalar (9) bu bitkinin antioksidan ve antienflamatuvar özelliğini doğrular nitelikte. Bunlara ek olarak kan şekeri, böbrek ve mide sağlığı üzerinde de olumlu etkilere sahip olduğu düşünülüyor.
✿ Maca bitkisi: Peru'ya özgü bir kök olan Maca, aynı zamanda Peru ginsengi olarak da bilinir. Geleneksel olarak, maca hasat edildikten sonra kurutulur ve böylece uzun yıllar saklanabilir. Aminoasitler, vitamin ve mineraller açısından oldukça zengindir. Bazı deneysel çalışmaların ortaya koyduğuna göre maca, öğrenme yeteneğini ve hafızayı destekler, enerji artışı sağlar ve ruh halinizi iyileştirebilir. (10)
✿ Kedi otu (kedi nanesi): Kedi otu sapları ve çiçekleri kurutularak ve genellikle çay olarak demlenerek kullanılan, nane familyasından bir bitkidir. Güçlü kokusuyla kedileri kendine çektiği için bu ismi almıştır. Sakinleştirici özelliğiyle bilinir ve genel olarak uykusuzluk sorunlarında kullanılır. Ayrıca kedi otu üzerinde yapılan bazı araştırmalar, bu bitkinin ruh halini iyileştirdiğini, kaygı, sinirlilik hali ve huzursuzluğu yatıştırdığını söylemektedir. (11)
Adaptojen bitkilerin sağlık sorunlarına ya da yan etkilere sahip olabileceğini gösteren çok fazla kanıt olmamasına rağmen, uzmanlar bu bitkilerin alerjik reaksiyonlara sebep olabilecekleri ve diğer ilaçlarla etkileşime girebilecekleri konusunun altını çiziyor. Sonuç olarak, sağlık oldukça öznel bir durumdur ve bir bitkinin iyi özelliklere sahip olması, onun herkes için iyi olduğu anlamına gelmez. Bu yüzden kronik bir rahatsızlığın varsa adaptojen bitkilerden faydalanmak için öncelikle doktoruna danışmalısın.
Kedi otu etkili Herby deneyimi için No Stress Tea!
Rahatlamana ve huzurlu hissetmene yardımcı olacak sakinleştirici bir çaya ihtiyaç duyduğunda Herby No Stress Tea’nin passiflora (çarkıfelek çiçeği), melisa, papatya, elma, rezene, roybos, lavanta ve daha fazlasını içeren zengin harmanı sana iyi gelecek. Üstelik bu özel karışım, adaptojen bitkilerden biri olan kedi otu bitkisini de içeriyor. Şimdi tıkla, No Stress Tea’nin tadını çıkar!
Kaynaklar:
(1) https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3991026/
(2) https://www.nccih.nih.gov/health/astragalus
(3) https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3252722/
(4) https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5378736/
(5) https://www.webmd.com/vitamins/ai/ingredientmono-1000/panax-ginseng
(6) https://www.healthline.com/nutrition/chaga-mushroom
(7)https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4296439/
(8) https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4287686/
(9) https://www.healthline.com/health/food-nutrition/shatavari#anti--inflammatory
(10) https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3184420/
(11) https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC1480656/pdf/canvetj00079-0049.pdf
(*)https://wylde-one.com/pages/a-fun-history-on-adaptogens
Bu sitede bulunan metinler, görseller, öneriler ve diğer materyaller bilgilendirme amaçlıdır ve hiçbiri tıbbi bir tavsiye değildir. Ayrıca bu sitedeki hiçbir içerik profesyonel teşhis ve tedavinin yerini alamaz. Herhangi bir sağlık sorununuz varsa, yeni bir beslenme, diyet programı deneyecekseniz lütfen önce doktorunuza başvurunuz.
Bu sitede yer alan metinlerdeki bilgiler, referansları verilen kaynaklara aittir.